De onderstaande passage uit Niet storen betreft de problemen van vluchtelingen en is gebaseerd op een intern rapport van de afdeling Preventie, Innovatie & Onderzoek (P,I & O) in de Riagg Zuid Kennemerland (Haarlem e.o.) anno 1994. Die afdeling benadrukte - evenals de afdelingen P, I & O in de  overige Riagg's - dat behalve aan innerlijke psychische processen ook aandacht moet worden besteed aan de sociaal-maatschappelijke factoren die hebben bijgedragen aan het ontstaan en de instandhouding van de problemen. De behandelafdelingen hadden doorgaans geen boodschap aan de inzichten van de afdelingen P,I & O. Vanaf 2013 zijn die afdelingen uit de ggz-instellingen verdwenen. Lees hier meer over deze ontwikkeling.

De onderstaande passage is nog steeds actueel.

De huidige ggz

Een onderzoek van de Universiteit van Amsteram uit 2025 Vluchtelingen en migranten vinden vaak juiste GGZ-zorg niet laat zien dat de vluchtelingenhulp nog steeds tekort schiet.
Hieraan werd ook in 2018 aandacht besteed.

INHOUD

De complexe problematiek van vluchtelingen

 Een adequaat hulpverleningsprogramma voor vluchtelingen

"Een plaatsje onder de zon" voor getraumatiseerde mensen

De complexe problematiek van vluchtelingen

Een vluchteling is een persoon die gedwongen zijn of haar land is ontvlucht vanwege oorlog, geweld of vervolging, en in ons land - al dan niet met een verblijfsvergunning - woont. Door stress voor, tijdens en na het migratieproces lopen vluchtelingen een verhoogde kans  op het ontwikkelen van een PTSS.

De vluchtelingen in Nederland zijn [anno 1992] voornamelijk afkomstig uit Iran, Irak, Zaïre, Somalië en het voormalig Joegoslavië. De problematiek van vluchtelingen is complex. Zij hebben plotseling huis en haard moeten verlaten met achterlating van familie, vrienden en bezittingen, en komen vaak pas na vele omzwervingen in ons land aan. Velen hebben te maken gehad met traumatische ervaringen: met vervolging wegens ras, godsdienst, nationaliteit of politieke overtuiging, met intimidatie, repressie, gevangenschap, ontberingen, folteringen en seksueel geweld - met de verschrikkingen van de oorlog. Zij zijn er zelf het slachtoffer van of zijn daar getuige van geweest. Vluchtelingen hebben vaak last van een PTSS.

In Nederland aangekomen, belanden zij in een vreemde cultuur en spreken zij de taal niet. Zij leven afgezonderd van de samenleving in aparte centra. In afwachting van een verblijfsvergunning zijn zij gedwongen tot passiviteit. Zij mogen niet werken, niet eens voor zichzelf koken. Ze kunnen hun eigen leven nauwelijks beïnvloeden. Zij voelen zich niemand en verliezen vaak hun zelfrespect. Het gebrek aan toekomstperspectief, de langdurige onzekerheid over hun verblijfsstatus en de angst voor repatriëring leiden tot gevoelens van intense machteloosheid, waardoor de reeds bestaande psychische problemen verergeren.

Vluchtelingen zijn vaak psychisch sterke mensen. De reden voor de vlucht uit hun vaderland is immers meestal verzet tegen onderdrukking.

Een deel van de vluchtelingen vindt de weg naar de ggz. Het gangbare ggz-aanbod is echter niet afgestemd op vluchtelingen.

Verkorte aanmeldingsprocedure
De doorgaans uitvoerige aanmeldings- en intake-procedure in de ggz dient drastisch te worden verkort. Vluchtelingen zijn wegens vervolging en marteling vaak wantrouwend geworden: formaliteiten, vraaggesprekken en dossiers kunnen beleefd worden als 'verhoren'. In een persoon kunnen zij misschien vertrouwen krijgen, in een instantie niet. Het is daarom zaak dat de cliënt zo snel mogelijk en zonder tussentijdse wisseling van hulpverlener terechtkomt bij een vaste hulpverlener. Vaak is het nodig met een tolk te werken, een tolk die niet 'politiek belast' is.

Kennis over de achtergrond van de vluchteling
Kennis over de culturele en politieke achtergrond vn de cliënt en de specifieke vormen van terreur in het land van herkomst is nodig om die problematiek goed te kunnen doorschouwen. Zonder deze kennis bestaat het gevaar dat de hulpverlener een niet van toepassing zijnde psychiatrische diagnose stelt. Door het veelvuldig vóórkomen van seksueel geweld is het verstandig vrouwelijke cliënten toe te wijzen aan vrouwelijke hulpverleners.

Traumaverwerking
In de eerste fase helpt de hulpverlener zijn cliënt om de controle over zichzelf te herstellen. Hij geeft de cliënt adviezen over wat hij kan doen om rustiger te worden. Vervolgens geeft de hulpverlener informatie over posttraumatische stressreacties, legt de cliënt uit dat hij niet 'gek' is maar normaal reageert op een abnormale situatie. In laatste instantie komt traumaverwerking aan bod: dan staat de hulpverlener de cliënt bij om de ondergane verschrikkingen geleidelijk onder ogen te zien.

Bijscholing m.b.t. hulp bij trauma's
De behandeling van trauma’s is in de Riagg’s niet gebruikelijk. Riagg-hulpverleners geven de voorkeur aan het 'toedekken' van traumatische ervaringen. Daarom is het noodzakelijk trainingen en cursussen die tot doel hebben de deskundigheid van de hulpverleners op het gebied van traumabehandeling te vergroten. Hierbij verdient bijscholing over seksualiteit en seksueel geweld bijzondere aandacht.

Hulp bij sociaal-maatschappelijke problemen
Daarnaast dienen de hulpverleners ruime aandacht te besteden aan de sociaal-maatschappelijke situatie van de cliënt. Het normale leven van de cliënt is immers totaal ontwricht. Hij of zij is alles kwijt. Hij/zij verkeert vaak in een uitzichtloze situatie. Daarom is praktische begeleiding bijzonder welkom: structuur in de dag aanbrengen, uitleg geven over hoe de Nederlandse gezondheidszorg in elkaar steekt, wegwijs maken in allerlei instanties, brieven schrijven, helpen de familie te herenigen en dergelijke. Deze hulp kan de gevoelens van machteloosheid temperen.

[zie ook de huidige stand van zaken: De behandeling van trauma's is nog altijd niet vanzelfsprekend.]

naar boven

Omdat de instellingen voor geestelijke gezondheidszorg in het algemeen te weinig aandacht aan traumatische ervaringen besteden, werd in 1985 een speciaal Instituut voor Psychotrauma opgericht. Dit instituut geeft voorlichting, verzorgt trainingen voor hulpverleners, doet onderzoek naar traumatische ervaringen en behandelt getraumatiseerde personen. De directeur in een interview:  

"We zijn opgericht vanuit de ervaring dat er te weinig aandacht was voor traumatisering, voor slachtofferschap. Met name in de GGZ was er toch weinig aandacht voor het feit dat mensen nare dingen kunnen meemaken die hun leven ingrijpend kunnen veranderen. Eigenlijk is het Instituut opgericht om een plaatsje onder de zon te bevechten voor getraumatiseerde mensen."

In dit interview wijst hij ook op het lot van vluchtelingen:

"Dan zijn er de laatste tijd veel ernstig getraumatiseerde mensen aan onze bevolking toegevoegd en dat zou in de toekomst nog best een probleem kunnen worden en dan bedoel ik de vluchtelingen. Een aanzienlijk aantal vluchtelingen is getraumatiseerd. Ik ben er wel zorgelijk over of voor hen wel voldoende faciliteiten bestaan. Als je nu niet behandelt, wordt het steeds moeilijker. Onbehandelde getraumatiseerden gaan sowieso ernstige problemen krijgen." 

naar boven

naar boven