|
Er was in de ggz in het laatste decennium van de vorige eeuw sprake van een geringe aandacht voor culturele diversiteit. Maar dat begrip was destijds nog niet in zwang. Hieronder volgt een passage uit Niet storen (1997) waarin melding wordt gemaakt van in de Riagg's toen nog bestaande afdelingen Preventie, Innovatie & Onderzoek die in de regel wel aandacht voor culturele diversiteit haddden. Die afdelingen poogden op basis van literatuurstudie en kleinschalig onderzoek onder meer vernieuwingen in de hulpverlening te introduceren waaronder vluchtelingen-, migranten- en vrouwenhulpverlening.
Vanaf 2013 zijn die afdelingen uit de ggz-instellingen verdwenen.*
** Hieronder volgt een ingekorte passages uit Niet storen. De passage betreft een voorstel ter verbetering van de vluchtelingenhulpverlening door een afdeling Preventie, Innovatie & Onderzoek anno 1994. *Ruiter, M. e.a. (2013). GGZ- en verslavingspreventie in het nieuwe zorglandschap. Trimbos-intsituut. ** Lees hier meer over deze ontwikkeling
INHOUD
Een
innovatieproject ter verbetering van de vluchtelingenhulp
|
|
Innovatieproject vluchtelingenhulp De problematiek van vluchtelingen is complex Onderzoek. Het innovatieproject begint met literatuuronderzoek en gesprekken met uiteenlopende personen en instellingen die zich met vluchtelingen bezighouden. Het woord 'vluchteling' wordt hieronder gebruikt voor al diegenen die hun vaderland zijn ontvlucht en in ons land - al dan niet met een verblijfsvergunning - wonen. De vluchtelingen in Nederland zijn [anno 1992] voornamelijk afkomstig uit Iran, Irak, Zaïre, Somalië en het voormalig Joegoslavië. De problematiek van vluchtelingen is complex. Zij hebben plotseling huis en haard moeten verlaten met achterlating van familie, vrienden en bezittingen, en komen vaak pas na vele omzwervingen in ons land aan. Velen hebben te maken gehad met traumatische ervaringen: met vervolging wegens ras, godsdienst, nationaliteit of politieke overtuiging, met intimidatie, repressie, gevangenschap, ontberingen, folteringen en seksueel geweld - met de verschrikkingen van de oorlog. Zij zijn er zelf het slachtoffer van of zijn daar getuige van geweest. Vluchtelingen hebben vaak last van een PTSS. In Nederland aangekomen, belanden zij in een vreemde cultuur en spreken zij de taal niet. Zij leven afgezonderd van de samenleving in aparte centra. In afwachting van een verblijfsvergunning zijn zij gedwongen tot passiviteit. Zij mogen niet werken, niet eens voor zichzelf koken. Ze kunnen hun eigen leven nauwelijks beïnvloeden. Zij voelen zich niemand en verliezen vaak hun zelfrespect. Het gebrek aan toekomstperspectief, de langdurige onzekerheid over hun verblijfsstatus en de angst voor repatriëring leiden tot gevoelens van intense machteloosheid, waardoor de reeds bestaande psychische problemen verergeren. Hieronder een voorbeeld:
Vluchtelingen zijn vaak psychisch sterke mensen. De reden voor de vlucht uit hun vaderland is immers meestal verzet tegen onderdrukking. Een deel van de vluchtelingen vindt de weg naar de ggz. Het gangbare ggz-aanbod is echter niet afgestemd op vluchtelingen. Hieronder volgt een voorstel tot innovatie van de gangbare zorg dat is aangepast aan de problematiek van vluchtelingen.
Hoe ziet een adequaat hulpverleningsprogramma voor vluchtelingen eruit? Aanpassingen
in de organisatie Aanpassingen
in de hulpverlening In de eerste fase helpt de hulpverlener zijn cliënt om de controle over zichzelf te herstellen. Hij geeft de cliënt adviezen over wat hij kan doen om rustiger te worden, eventueel met hulp van ademhalings- en ontspanningsoefeningen. Er worden cassettebandjes met deze lichaamsgerichte oefeningen in diverse talen aangeschaft. Vervolgens geeft de hulpverlener informatie over posttraumatische stressreacties, legt de cliënt uit dat hij niet 'gek' is maar normaal reageert op een abnormale situatie. In laatste instantie komt traumaverwerking aan bod: dan staat de hulpverlener de cliënt bij om de ondergane verschrikkingen geleidelijk onder ogen te zien. Daarnaast dienen de hulpverleners ruime aandacht te besteden aan de sociaal-maatschappelijke situatie van de cliënt. Het normale leven van de cliënt is immers totaal ontwricht. Hij of zij is alles kwijt. Hij/zij verkeert vaak in een uitzichtloze situatie. Daarom is praktische begeleiding bijzonder welkom: structuur in de dag aanbrengen, uitleg geven over hoe de Nederlandse gezondheidszorg in elkaar steekt, wegwijs maken in allerlei instanties, brieven schrijven, helpen de familie te herenigen en dergelijke. Deze diensten kunnen de gevoelens van machteloosheid temperen. Bijscholing [zie ook de stand van zaken anno 2021: De behandeling van trauma's is nog altijd niet vanzelfsprekend.] Spreiding
in de instelling Voorlichting ________________ * Krijger, J. (1994). Het project hulpverlening aan migranten / vluchtelingen. Riagg Zuid-Kennermerland, afdeling Preventie, Innovatie & Onderzoek, interne publicatie.
Omdat de instellingen voor geestelijke gezondheidszorg in het algemeen te weinig aandacht aan traumatische ervaringen besteden, werd in 1985 een speciaal Instituut voor Psychotrauma opgericht. Dit instituut geeft voorlichting, verzorgt trainingen voor hulpverleners, doet onderzoek naar traumatische ervaringen en behandelt getraumatiseerde personen. De directeur in een interview: "We zijn opgericht vanuit de ervaring dat er te weinig aandacht was voor traumatisering, voor slachtofferschap. Met name in de GGZ was er toch weinig aandacht voor het feit dat mensen nare dingen kunnen meemaken die hun leven ingrijpend kunnen veranderen. Eigenlijk is het Instituut opgericht om een plaatsje onder de zon te bevechten voor getraumatiseerde mensen." Bron: Mooren, T. (1995). Slachtoffers als dagelijks werk. In gesprek met Carlo Mittendorf. De Psycholoog 30, 183-185. In dit interview wijst hij ook op het lot van vluchtelingen: "Dan zijn er de laatste tijd veel ernstig getraumatiseerde mensen aan onze bevolking toegevoegd en dat zou in de toekomst nog best een probleem kunnen worden en dan bedoel ik de vluchtelingen. Een aanzienlijk aantal vluchtelingen is getraumatiseerd. Ik ben er wel zorgelijk over of voor hen wel voldoende faciliteiten bestaan. Als je nu niet behandelt, wordt het steeds moeilijker. Onbehandelde getraumatiseerden gaan sowieso ernstige problemen krijgen."
Zie ook de passage uit Niet storen (1997): De hulpverlener als wereldburger
|