In Saar Roelofs' boek Niet storen uit 1997 wordt aan de hand van de vakliteratuur, dossieronderzoek en eigen observaties (als afdelingshoofd, onderzoeker & gedragstherapeut in de ggz) de status quo van de instellingen voor ambulante ggz uit die tijd beschreven.

In het boek reikt de auteur (potentiële) cliënten onder meer middelen aan om te zien of ze bij een bepaalde hulpverlener al dan niet in goede handen zijn. Cliënten dienen zodanig geïnformeerd te worden dat ze in staat zijn de hulpverleningsrelatie mede vorm te geven zodat de relatie een samenwerkingsrelatie wordt die niet eenzijdig door de hulpverlener wordt gedefinieerd.

Wellicht kan deze info mensen die in therapie zijn of gaan, aanmoedigen om niet alleen te af te gaan op de visie van de hulpverlener maar ook te vertrouwen op hun eigen inzichten in wat nuttig en zinvol voor hen is. 

Hierna volgen passages uit Niet storen over het feit dat hulpverleners hun hulpvraag niet vanzelfsprekend afstemmen op de hulpvraag van de cliënt en te snel geneigd zijn trauma's onbehandeld te laten. De tekst is nog steeds actueel.

De huidige ggz

Ook heden blijven trauma's van cliënten nog te vaak onbehandeld.

In het rapport Geen plek voor grote problemen uit 2020 schrijft de Algemene Rekenkamer dat cliënten met een relatief lichte hulpvraag eerder worden geholpen dan cliënten met een zwaardere psychische problemen.

---

Zie ook op deze website:

De DSM is niet geschikt voor diagnostiek

Een PTSS wordt vaak ten onrechte gezien als Persoonlijkheidsstoornis

Vluchtelingenhulp in de ggz schiet tekort

De behandeling van een PTSS

Waarom de behandeling van een PTSS nog altijd niet vanzelfsprekend is.

 

---

Passage uit Niet storen (1997)

Voorkeur voor vage problemen

Het onderzoek Vraag en aanbod in de Riagg van het Trimbos-instituut* laat zien dat de afstemming van het hulpaanbod door de Riagg’s op de hulpvraag van de cliënt gering is. Niet de hulpvraag van de cliënt staat centraal maar de persoonlijke voorkeur van de hulpverlener voor een bepaald type cliënt en een bepaald soort van problemen.

Vooral jonge, goed opgeleide, witte cliënten met vage problemen die zich duidelijk kunnen uitdrukken en op het thuisfront de nodige emotionele steun krijgen, zijn welkom.

*Sande, R. van der, F. Hoof en G. Hutschemaekers (1992). Vraag en aanbod in de Riagg. Een praktijkstudie van de Riagg-zorg voor volwassenen.Trimbos-instituut.

Trauma's niet behandelen maar toedekken

In de ggz is 'toedekken' van trauma’s een veelgebruikte hulpverleningsmethode. Met toedekken probeert de hulpverlener pijnlijke of schokkende ervaringen van de cliënt onder de oppervlakte te houden of uit het bewustzijn te weren. Dit om de beleving van angst, pijn en machteloosheid die de schokkende gebeurtenis oproept zoveel mogelijk tegen te gaan. In zo’n geval is de hulpverlener van mening dat de psychische draagkracht van de cliënt om het trauma te verwerken te gering is. Dat hij het niet aankan. Dat hij zal instorten oftewel decompenseren, dat wil zeggen depressief, suïcidaal of psychotisch worden. In sommige gevallen is dit ook inderdaad de beste aanpak. Bijvoorbeeld bij cliënten die zozeer door traumatische herbelevingen worden overspoeld, dat hun huidige leven onleefbaar wordt. Of bij cliënten die in een onstabiele, onveilige situatie verkeren. Dan is het nodig om de cliënt zoveel mogelijk van de traumatische ervaringen en alles wat daaraan herinnert af te schermen. Dan moeten cliënt en hulpverlener samen werken aan een leefbaar heden. Toedekken’is ook een prima aanpak bij cliënten die er zelf voor kiezen om niet alles overhoop te halen en tevreden zijn met een - zij het labiel - evenwicht.

De gevolgen

Draaideur. Vaak echter druist de toedekmethode regelrecht in tegen de expliciete wens van de cliënt om met de hulpverlener over zijn schokkende ervaringen te praten. Cliënten doen soms jarenlang vergeefse pogingen om hun pijnlijke herinneringen te bespreken en worden aldus een 'draaideurgeval'. Hieronder een voorbeeld uit de praktijk:

Een man meldt zich met de volgende klachten: nachtmerries, hyperventilatie, straatvrees en woede. Als kind is hij mishandeld. Als volwassene is hij meerdere malen getuige geweest van gewelddadige taferelen. Iedere nacht heeft hij nachtmerries waaruit hij uitgeput ontwaakt. Hierover wil hij graag met zijn hulpverlener praten. Hij denkt dat dit hem zal opluchten. Het behandelbeleid is toedekken. Na een jaar sluit de hulpverlener de behandeling af, maar de cliënt meldt zich na enige tijd opnieuw met hevige angsten en nachtmerries. Na een periode van toedekken sluit de hulpverlener de behandeling weer af om deze na korte tijd te heropenen omdat de cliënt zich voor de derde maal aanmeldt met angsten en nachtmerries. Het behandelbeleid is en blijft: toedekken.

Een kunstmatige toestand van dissociatie. In dit geval neemt de hulpverlener de wens van de cliënt om over zijn traumatische ervaringen te praten niet serieus. Als deskundige is hij van mening dat de trauma’s van zijn cliënt uit het bewustzijn moeten worden geweerd. De kans bestaat dat hierdoor een kunstmatige toestand van dissociatie wordt gecreëerd. Dissociatie is  een manier om in een ondraaglijke en onveilige situatie het hoofd boven water te houden en is in zo’n situatie een nuttige overlevingsstrategie. Maar wanneer een cliënt er in een veilige hulpverleningssituatie keer op keer vanaf wordt gehouden om over zijn leed te praten, is dat niet nuttig. Integendeel. Dat heeft een averechts effect en zal de cliënt schaden.

Verbod op spreken. Daarbij komt dat de toedekmethode aansluit bij het verbod op spreken dat getraumatiseerde mensen toch al vaak wordt opgelegd, zoals in het geval van het seksueel misbruikte of mishandelde kind en van de Holocaust-overlevende in de jaren na de bevrijding. Voor de cliënt die in de veilige hulpverleningssituatie eindelijk wil en kan praten, is toedekken zout in de wonden.

 

 

Onopgeloste emotionele problemen van de hulpverlener Voor een mogelijke reden waarom hulpverleners geneigd zijn trauma's toe te dekken zie ook De therapeut op de divan, een ingekorte versie van uit Saar Roelofs' boek Wie is er nu gek? (2008) waarin aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt besproken hoe de behandeling kan ontsporen door onopgeloste emotionele problemen van de hulpverlener waaronder onverwerkte trauma's die gelijkenis vertonen met de trauma's van zijn of haar cliënt.

 

Mensen met complexe problemen kosten de organisatie teveel Zie ook Saar |Roelofs' analyse De bureaucratie in de ggz: profijt gaat boven moraal. Hierin wordt opgemerkt dat cliënten met complexe problemen of trauma's in de ogen van de hulpverleners "lastig" zijn. Deze cliënten kosten de organisatie meer dan dat zij opleveren. Passage uit het document Is dit geestelijk gezond. Partner Productions, 1998. Het document is onder meer opgenomen in de bibliotheken van de Universiteit van Amsterdam en Utrecht, en in de Koninklijke Bibliotheek Den Haag.

 

Meer praktisch info over de ggz-hulp