|
ALS EEN BIJL IN
HARDGEVROREN IJS
Inleiding bij
de schilderijencyclus
Het
Meisje en de Wolf
van Saar Roelofs
door
Hans Paalman (1932-2007),
oud-directeur
Stedelijk Museum Schiedam,
ter gelegenheid van de tentoonstelling
in het
Nationaal Oorlogs- en Verzetsmuseum Overloon, 1998
De
inleiding is gepubliceerd in de tentoonstellingscatalogus, 1998
“Kunst
is als een bijl in hardgevroren ijs.” Deze uitspraak van de schrijver
Franz Kafka (1883-1927) is zeker van toepassing op beeldende kunst.
Immers, in de beeldende kunst confronteert de kunstenaar de beschouwer
met een visuele verbeelding van een gegeven dat ontroerend, oogstrelend
of schokkend zou kunnen zijn; de kunstenaar maakt ons deelgenoot van een
gegeven, soms een spiegel van haar of zijn eigen ziel of een spiegel van
dé mens. Zo’n spiegel van de mens, zijn gedachten, zijn drijfveren,
is het schilderkundige epos van Saar Roelofs.
Haar
serie Het Meisje en de Wolf laat ons bijna lichamelijk de geschiedenis volgen van het
meisje en de wolf. In vierentwintig doeken, onderverdeeld in acht
drieluiken, de meeste gehouden in grijszwart, verhaalt Saar Roelofs van
het dramatische leven van het meisje.
Het
zijn naar binnen gekeerde doeken, met afbeeldingen van menselijke
figuren die niet in een omgeving of een kader staan, maar die in een
totale eenzaamheid hun verhaal aan ons mededelen. In enkele doeken
gebruikt Roelofs alleen kleur om het wrede, het mensonterende of het
vernederende uit te beelden. Met haar ingehouden gebruik van grijs,
zwart en wit weet Saar Roelofs, evenals Picasso in zijn magistrale doek Guernica,
een dramatische spanning te bereiken.
De Santa Sindone, de lijkwade van Turijn genoemd, werd tot
eind jaren tachtig gezien als de lijkwade waarin Jezus werd begraven.
Het doek vertoont een anatomisch verwonderlijk juist negatief van een
dode die door kruisiging is gestorven.
Picasso’s Guernica oogt als een grijswitte lijkwade, ook al
omdat het enorme doek als een broze lap linnen op de beschouwer
overkomt. De aanblik van dit doek – ik zag het in 1965 in het Museum
for Modern Art in New York - geeft je een enorme schok. Het doet je
beseffen dat Guernica in 1939 het voorspel was van hetgeen later zou
losbarsten. De kreet “waakzaamheid is geboden”, geuit door
progressieve en linkse kunstenaars in de jaren dertig, zie je in dit
doek van Picasso gevisualiseerd.
Ook
in het werk van Saar Roelofs is de weerklank van deze kreet terug te
vinden. Is Picasso’s Guernica de lijkwade van de overledenen
van de heilige Baskische stad Guernica, dan is Het Meisje en de Wolf
van Saar Roelofs de lijkwade van die ontelbare slachtoffers van
verkrachting en genocide in de concentratiekampen. In dit epos bouwt zij
voort op de verworvenheden van illustere voorgangers als Goya en Munch.
Daarnaast zijn foto’s van oorlogen een inspiratiebron. Bij het
aanschouwen van dit werk, komen namen van vernietigingskampen als
Sobibor, Auschwitz en Dachau in gedachten. Maar ook associaties met
Jappenkampen, de kampen van Stalin en de kampen van Pol-Pot en
recentelijk Omarska.... Vandaag de dag is het de beestachtige genocide
in Rwanda en Algerije....
Waakzaamheid
dient dus geboden te blijven. Deze expositie van dit indrukwekkende en
aangrijpende werk van Saar Roelofs dwingt ons waakzaam te blijven. De
beeldend kunstenaar kan ons een spiegel voorhouden: de spiegel van de
mens. De beeldend kunstenaar brengt ons een boodschap. Laten wij deze
verstaan in de zin van de uitspraak van Franz Kafka: "Kunst is als
een bijl in hardgevroren ijs."
Zie
ook:
Toelichting
door de kunstenaar
|
