Schilderijen
Inner world
Het meisje en de wolf
Portretten
Musici
Landschappen

Boeken
Niet storen. Een kritische beschouwing over de Riagg 
Wie is er nu gek? Over kronkels in de therapeutische relatie

Nog altijd & Cement. Levensverhalen Auschwitz-overlevenden
Tien componistenportretten in woord en beeld
Keerpunt. Over persoonlijke crises en kansen

Praktische 
info  over 
de ggz-hulp
 CV  Saar Roelofs
Geen talent voor volgzaamheid: 
ervaring als psycholoog in de ggz

 


saar.roelofs@xs4all.nl 

© Partner  Productions

 

 

Bijlage bij 

 

GEDRAGSTHERAPEUTISCH BEHANDELINGSPROGRAMMA 
VOOR ACOHOLVERSLAAFDEN

Saar Roelofs, 1979

 

 


ALCHOHOL

GEDACHTEN, GEVOELENS EN HANDELINGEN

© SAAR ROELOFS, 1979

Alcoholkliniek van het Centrum Verslavingszorg "Zeestraat"

 

 

 

INLEIDING

Misschien is dit niet uw eerste behandeling voor alcoholisme. Misschien bent u wel eens uit uzelf gestopt met drinken en ging u tσch weer voor de bijl. U maakte zichzelf verwijten, u vond zich zwak, uw wil was niet sterk genoeg om droog te blijven staan.

Misschien is dit uw eerste behandeling en bent u bang dat het u niet zal lukken om droog te blijven staan ook al wilt u dat nog zo graag. Maar aan willen alleen hebt u niet genoeg.

Om te voorkomen dat u weer gaat drinken, hebt u - naast alcoholinformatie, het in orde brengen van uw woon- en werksituatie, vrije tijd, relaties en nazorg – een aantal vaardigheden nodig. Maar voordat U weet welke vaardigheden u nodig hebt, moet u precies weten welke situaties moeilijk voor u zijn.

In welke situaties had u of hebt u trek in alcohol?

Wat verwacht u dan van alcohol?

Met wie bent u dan?

Waar?

Wanneer?

Wat denkt u dan?

Wat voelt u dan?

Wat doet u dan?

Al deze vragen kunt u in de volgende vier lessen stapje voor stapje met behulp van uw begeleiders proberen te beantwoorden. Aan het einde van die vier lessen stippelt u in een plan uit wat u kunt doen in situaties waarin u trek hebt (in plaats van al cohol drinken natuurlijk).

Bij deze lessen hoort ook "huiswerk". Dit om rustig over uw eigen situatie te kunnen nadenken. SUCCES!

Les 1. Voorbeeld. Verslag van wat iemand dacht, voelde en deed op het moment dat hij zijn eerste glaasje nam na een tijdje droogstaan.

Les 2. Wat verwachtte u van alcohol?

Les 3. Wat gebeurt/gebeurde er als u trek hebt/had in alcohol? In welke situatie zit u dan? Wat denkt, voelt en doet u dan? 

Les 4. Wat kunt u in die situaties doen in plaats van drinken?

 

_________

Dit gedragstherapeutische programma is in 1979 ontworpen voor de alcoholkliniek van het Centrum Verslavingszorg "Zeestraat" in Den Haag. Het is geοnspireerd op Ik kan denken/ voelen wat ik wil. Een handleiding tot het oplossen van emotionele problemen door rationele zelfanalyse van R.W.F. Diekstra. Amsterdam, Swets & Zeitlinger BV, 1978. Illustratie voorzijde uit het gelijknamige boek; bewerkt voor dit programma.

 

 

 

LES 1

VOORBEELD

Met behulp van dit voorbeeld kunt u proberen na te gaan, wat er gebeurde toen u zich had voorgenomen niet meer te drinken en tσch voor de bijl ging. Hieronder volgt een verslag van wat iemand DACHT, VOELDE en DEED op het moment dat hij zijn eerste glaasje nam na een tijdje droogstaan. Laten we hem Piet noemen.

In die tijd voelde ik me lichamelijk fit en tamelijk trots. Vooral de laatste week, toen ik zonder refusal geen alcohol dronk en niet ongezellig of onrustig was. Ik dacht toen: "Zie je wel, dat ik het kan!" Aan het einde van die week werd ik uitgenodigd op eerste paasdag om op visite te komen bij kennissen. Ik ging er natuurlijk heen met het voornemen niet te drinken. Ik sloeg een glas rosι af en nam een glas cola. Toen begon ik me ongemakkelijk te voelen. Ik hield me zelf voor de gek door te zeggen: "Laat ik niet ongezellig zijn. Geef me ook maar een rosι, het is toch ook Pasen, dat moet gevierd worden. En ιιn of twee glazen kan toch geen kwaad". Het smaakte wel en ik gedroeg me normaal. Na die twee glazen gingen we met de jongens onder elkaar naar de Houtrusthallen naar een tentoonstelling. Ook hier stond ik in twijfel of ik een pilsje zou nemen, maar het vlees is zwak. En met het excuus: "Ik heb nu toch al twee rosι gedronken dan kunnen drie pilsjes ook geen kwaad", dronk ik opnieuw. Hierna doet de alcohol zijn werk en dacht ik er niet verder over na. De volgende dag dacht ik: "Ik heb gisteren rustig gedronken, dat kan vandaag dus ook, ga zo verder Piet, mooi zo!" Maar ergens voelde ik met toch een klootzak dat ik niet sterk genoeg geweest was om het droogstaan vol te houden. Hierna werd het elke dag meer. Je zit dan de volgende dag met een flinke kater: Opknappertje - afknappertje .... en dan is de cirkel weer rond.

Misschien herkent u wel een aantal dingen in dit verslag. Terugvallen verloopt dan ook meestal volgens een vast patroon:

Stap 1. U hebt uzelf voorgenomen om niet meer te drinken.

Stap 2. Om een of andere reden drinkt u in een bepaalde si tuatie tσch een glas.

Stap 3. Dat glas is het begin van een periode van stevig drinken.

Waarom gaat Piet voor de bijl?

Zoals u ziet zat Piet in een heel moeilijke situatie, een situatie waarin voor Piet het risico om te drinken heel groot is:

Het was een feestdag en Piet vindt dat dat gevierd moet worden.
Piet was "met de jongens onder elkaar" en wilde niet ongezellig zijn.
De jongens dronken alcohol.

Het is niet toevallig dat Piet zich juist in dνe situatie ongemakkelijk voelde, dat hij juist in die situatie zin had om te drinken en dat ook deed. Voor u zijn andere situaties misschien weer moeilijk. Welke die situaties zijn, komt in Les 3 aan bod. Laten we nu alvast eens kijken naar wat er kan gebeuren.

0f u in een moeilijke situatie drinkt is o.a. afhankelijk van wat u VOELT. Als u zich onprettig voelt, zult u meer zin hebben om te drinken dan wanneer u zich prettig voelt. Hier volgen een paar voorbeelden:

De meeste mensen gebruiken alcohol om zich te ontspannen. Alcohol kan voor even angst en spanning weg nemen.
Soms zult u alcohol drinken als u kwaad bent. Met alcohol vindt u het gemakkelijker om uw boosheid te uiten
Een andere keer bent u bedroefd. Met alcohol wilt u zich over uw vervelende gevoelens heen zetten.
Piet ging zich in zijn situatie ongemakkelijk voelen.

Of u drinkt of niet is ook afhankelijk van wat u DENKT. Een paar voorbeelden uit Piet’s verhaal:

Piet denkt dat hij ongezellig is als hij geen alcohol drinkt.
Piet vindt dat Pasen gevierd moet worden (met wijn).
Piet denkt dat ιιn glas geen kwaad kan.

De stap van deze gedachten naar zijn eerste glas was heel klein.

Andere voorbeelden zijn:

U denkt dat u waardeloos bent.
U denkt dat iets wat u van plan bent toch wel niet zal lukken.
U denkt dat u het slachtoffer bent van de alcohol en daar zelf niks aan kunt doen.

Als u niet weet wat u moet DOEN in een moeilijke situatie in plaats van alcohol drinken, zult u in die situatie ook meer trek hebben. Voorbeelden:

Piet wist niet hoe hij zijn kennissen kon laten zien dat hij gezellig was en tegelijk ook die rosι afslaan.
Iets wat u van plan bent gaat niet door en u verveelt zich, u hebt niets te doen.
Andere mensen praten over alcohol en u weet niet hoe u moet zeggen dat u dat stoort zonder boos uit te vallen.

Aan het einde van deze vier 1essen vult u in op uw PLAN- LIJST in welke situaties u het moeilijk hebt, wat u dan denkt, voelt en doet. Bovendien vult u in wat wilt leren om te voorkomen dat u gaat drinken, wat u wilt leren om de alcohol de baas te blijven. Voor uw plan is het belangrijk, dat u nu alvast nagaat wat u deed, dacht en voelde toen u in een droge periode op het punt stond te drinken.

Opdracht

Als het u wel eens is overkomen, dat u in een droge periode voor de bijl ging, schrijf dan op:

in welke situatie dat was
wat u voelde
wat u dacht
wat u deed

Als u eenmaal begint te drinken dan gaat het onherroepelijk mis: de cirkel van de lichamelijke afhankelijkheid is weer op gang ge bracht. (Hoe dat precies gaat leert u in de groep alcoholinformatie.)

Bovendien gebeurt het volgende vaak:

U voelt u schuldig omdat u zich niet aan uw uw eigen voornemen om niet meer te drinken hebt gehouden. Daardoor wordt u gespannen. U neemt een borrel om te ontspan nen.

Heel vaak denkt u dan ook dat u het slachtoffer bent van uw verslaving, dus: "Eens alcoholist altijd een alcoholist". U gebruikt dat als excuus om verder te drinken.

U verliest de controle over uw alcoholgebruik. U hebt al gedronken, maar de alcohol werkt niet zo snel als u wel zou willen. Snel en ongeduldig drinkt u een aantal glazen na elkaar om de gewenste uitwerking te bereiken. En zoals Piet al zei: "Hierna doet de alcohol zijn werk." Binnen de kortste keren hebt u zoveel gedronken dat u de plezierige kik die de eerste paar glazen u gaven, voorbij bent. Het resultaat van de behoorlijke slok die u inmiddels op hebt is dat u zich heel onplezierig voelt. Maar u denkt (opnieuw) dat de alcohol u zal opvrolijken, dus drinkt u door.

 

 

 

LES 2

WAT VERWACHTTE U VAN ALCOHOL TOEN U BEGON (VEEL) TE DRINKEN?

Eerst een paar voorbeelden.

U voelt zich gespannen omdat u thuis ruzie hebt. U weet zich geen raad met dat gevoel van spanning. Een paar borrels geven u al snel een gevoel van ontspanning.

U verveelt zich 's avonds. Er is niets op de tv u hebt nergens zin in. Uw vrienden zijn niet thuis. U pakt een paar borrels om de verveling te verdrijven. U wordt een beetje opgewonden en aangeschoten. Het slome gevoel verdwijnt.

In het eerste geval DENKT u dat alcohol ontspant. In het tweede geval DENKT u precies het tegenovergestelde: de alcohol pept u op.

Ander voorbeeld:

Soms neemt u alcohol als opkikkertje als u moe bent.
Soms neemt u alcohol als slaapmutsje.

Dus wat alcohol doet hangt voor een groot gedeelte af van wat u denkt dat alcohol voor u in een bepaalde situatie doet.

De vraag is niet: Wat doet alcohol voor u ? Maar: Wat doet u met alcohol?

le opdracht

Schrijf op wat mensen in het algemeen verwachten van alcohol. Wat doen mensen ermee, waarvoor gebruiken mensen alcohol? Misschien kunt u voor deze opdracht ook eens naar reclames voor alcohol kijken, bijvoorbeeld in tijdschriften. Voor uw PLAN is het belangrijk te weten wat u van alcohol verwachtte. U kunt dan beter zoeken naar dingen die u kunt doen in plaats van alcohol drinken.

2e opdracht

Schrijf nu wat u met alcohol deed. Wat verwachtte u van alcohol toen u begon met drinken?

Het zal u zijn opgevallen en – na al uw ervaringen met al cohol – misschien verbazen dat het alleen de plezierige kanten van alcohol zijn die u hebt opgeschreven. Dat zit zo. U hebt gezien dat u met alcohol verschillende gevoelens kunt oproepen, afhankelijk van de situatie waarin u zit, afhankelijk van de verwachtingen die u hebt. Maar dat geldt alleen voor de eerste paar glazen. Uit ervaring weet u dat u het niet bij een paar glazen laat: u verliest de controle over uw drankgebruik. U wordt van de alcohol steeds suffer. U reageert minder snel en als u veel drinkt wordt u soms depressief en gespannen. Dan wacht de volgende dag uw kater nog, en die verdwijnt……. door weer te drinken. Aan al die onplezierige dingen denkt u niet als u begint, want dat is voor latere zorg.

U vergeet de onplezierige gevolgen, omdat het prettige gevoel, de kik of de ontspanning van de eerste glazen zo groot is.

 

 

 

LES 3

VOORDAT U DRINKT

Het is u waarschijnlijk wel eens opgevallen dat u in sommige situaties meer behoefte hebt aan of meer trek hebt in alcohol dan in andere. Dat is een toeval. Uw stemming, de mensen met wie u bent, de si tuatie waarin u zit, kunnen een grote invloed uitoefenen op uw trek. Met andere woorden: er zijn situaties waarin het risico om weer te gaan drinken groot is.

Daarom is het belangrijk om precies na te gaan in welke situaties dat risico voor u groot is, in welke situaties u trek krijgt in alcohol en in welke situaties u dronk. Om u daarbij te helpen volgen hieronder een aantal situaties waarin u het moeilijk kunt hebben.

Opdracht: LIJST I

Kruis in kolom 1 die situaties aan in de rij waarin u nu trek hebt in alcohol.

Kruis in kolom 2 aan hoe vaak u vσσr uw opname in de kliniek in diezelfde situaties dronk.

Situaties die niet op u van toepassing zijn, slaat u over.

De lijst is niet compleet. Situaties waarin u het moeilijk hebt, maar die niet op de lijst staan, kunt u onderaan de lijst in vullen.

 

LIJST I

KOLOM 1

Hoeveel trek heeft u nu
in deze situatie in alcohol?

 

KOLOM 2

Hoe vaak dronk u in deze 
situatie vσσr uw opname?

 

 SITUATIE

         

op een feestje zijn

         
         

gaan vrijen

         
         

een goede bui hebben

         
         

een droge mond hebben

         
         

bibberen van de kou terwijl het niet koud is

         
         

anderen om hulp vragen

         
         

alcohol aangeboden krijgen

         
         

pijn in jet hele lichaam hebben

         
         

contacten leggen

         
         

gespannen zijn

         
         

aan alcohol denken

         
         

het is weekend

         
         

kritiek ontvangen

         
         

op een receptie zijn

         
         

rusteloos zijn

         
         

hoofdpijn hebben

         
         

iets waarmee je bezig bet mislukt

         
         

je schuldig voelen over je verleden

         
         

complimenten geven

         
         

voorbij een cafι komen

         
         

mensen zien drinken

         
         

het benauwd hebben

         
         

misselijk zijn

         
         

somber zijn

         
         

er gebeurt iets schokkends in je omgeving

         
         

het warm hebben /  transpireren terwijl het niet warm is

         
         

de toekomst met hoop tegemoet zien

         
         

teleurgesteld zijn

         
         

zenuwachtig zijn

         
         

ruzie met je partner hebben

         
         

in een groepje vrienden zijn

         
         

moe zijn

         
         

contact hebben met iemand die je aantrekkelijk vindt

         
         

de sfeer is gespannen

         
         

alcohol ruiken

         
         

angstig zijn

         
         

ontevreden over jezelf zijn

         
         

het is gezellig

         
         

je eenzaam voelen

         
         

geen werk hebben

         
         

hartkloppingen hebben

         
         

het erg druk hebben

         
         

je schuldig voelen

         
         

complimenten ontvangen

         
         

geld hebben

         
         

duizelig zijn

         
         

er is alcohol aanwezig

         
         

problemen in je gezin hebben

         
         

in familiekring zijn

         
         

iets wat je van plan was, gaat niet door

         
         

geldzorgen hebben

         
         

het is avond

         
         

trillende handen hebben

         
         

op vakantie zijn 

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         
         

..................................................

         

 

 

 

 

LES 4

WAT KUNT U IN DIE SITUATIES DOEN IN PLAATS VAN DRINKEN? (LIJST II)

Tot nu toe hebt in die moeilijke situaties soms, vaak of altijd alcohol gedronken. Alcohol is, zoals u weet, geen oplossing. De problemen worden alleen maar steeds groter. Daarom is het belangrijk te weten wat u in die moeilijke situa ties beter kunt doen.

Dingen die u kunt doen in plaats van alcohol drinken zijn onder te verdelen in twee groepen:

Dingen die al kunt: activiteiten die u op eigen houtje kunt ondernemen.
Nieuwe vaardigheden.

DINGEN DIE U AL KUNT

Hieronder volgt een aantal voorbeelden. De lijst is niet compleet. Zet uw eigen aanvullingen onder de lijst.

wandelen
fietsen
autorijden
sporten
naar bed gaan
naar muziek luisteren
lezen
tv kijken
naar de film gaa
iets anders drinken
een klusje opknappen
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………
………………………

Nadenken en praten over de situatie: wat is er aan de hand dat u het ineens zo moeilijk hebt/had, dat u zo'n trek in alcohol krijgt/ kreeg?

Hierover praten met een goede vriend(in), kennis, uw vrouw of iemand anders die op de hoogte is van uw alcoholprobleem.
Contact opnemen met iemand van de AA.
Contact opnemen met het CAD of de kliniek (telefoonnummer bij u hou den).

Het beste is om van tevoren met iemand af te spreken dat u met hem/haar altijd contact kunt opnemen als u het moeilijk hebt. Dit behoort bij het regelen van uw NAZORG.

NIEUWE VAARDIGHEDEN. DINGEN DIE U MISSCHIEN NOG NIET KUNT.

Hieronder volgt een lijst van vaardigheden die u in de kli niek kunt leren of – in overleg met begeleiders - ergens an

uw begeleiders – bijvoorbeeld in de nazorg. Ook deze lijst is niet compleet. Als u zelf aanvullingen hebt, kunt u die onderaan de lijst zetten.

nieuwe hobby’s
cursus volgen
opleiding volgen
luisteren naar andere mensen
alcohol weigeren
je mengen in een gesprek
je voorstellen aan nieuwe mensen
ontspannen
nieuwe mensen ontmoeten
opkomen voor je mening
hulp vragen aan anderen
iets bepraten met anderen
tegen anderen ingaan
uiten van boosheid
reageren op boosheid
reageren op kritiek
nee zeggen
met lichamelijke klachten omgaan
een gesprek beginnen
informatie inwinnen
…………………….
…………………….
…………………….
…………………….
…………………….
…………………….
……………………

Opdracht 1

Kruis op op deze lijst, LIJST II, aan welke vaardigheden u zou willen le ren en wat u zelf kunt doen in plaats van drinken.

Opdracht 2

U hebt nu twee lijsten. De lijst van moeilijke situaties. VOORDAT U DRINKT en de lijst van dingen die u kunt (leren) doen IN PLAATS VAN DRINKEN. Op Lijst I hebt u aangekruist wat voor u moeilijke situaties zijn (in welke situaties u vroeger dronk en in welke situaties u nu trek hebt in alcohol). Op Lijst II hebt u aangekruist wat u zou willen (leren) doen in plaats van alcohol drinken.

Leg nu alle lijsten voor u en maak op Lijst III een PLAN.

 

LIJST III – PLANLIJST

MOEILIJKE SITUATIE WAT KAN IK IN DEZE SITUATIE
DOEN OF LEREN?
1 1

2

3

4

2 1

2

3

4

3 1

2

3

4

4 1

2

3

4

5 1

2

3

4

6 1

2

3

4

7 1

2

3

4

8 1

2

3

4

9 1

2

3

4

10 1

2

3

4

 

 

 

 

 

 

 


Schilderijen
Inner world
Het meisje en de wolf
Portretten
Musici
Landschappen

Boeken
Niet storen. Een kritische beschouwing over de Riagg 
Wie is er nu gek? Over kronkels in de therapeutische relatie

Nog altijd & Cement. Levensverhalen Auschwitz-overlevenden
Tien componistenportretten in woord en beeld
Keerpunt. Over persoonlijke crises en kansen

Praktische 
info  over 
de ggz-hulp
 CV  Saar Roelofs
Geen talent voor volgzaamheid: 
ervaring als psycholoog in de ggz

saar.roelofs@xs4all.nl 

© Partner  Productions